تاریخچه
کلمه اورارتو، ریشه نام کوه آرارات است مترادف با پادشاهی وان.
تمدّنی است که در غرب آذربایجان امروز، شرق آناتولی، و شمال کردستان کنونی و
اطراف دریاچه وان و ارتفاعات ارمنستان، احتمالاً نیاکان ارامنه و گرجی‌های
کنونی بوده‌اند.
از حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد،تا ششصد پیش از میلاد بر منطقه حکمرانی داشتند.
منشأ دولت اورارتو اطراف دریاچه وان بود و پایتخت آنان شهر توشپه در ساحل شرقی این دریاچه قرار داشت.
این تمدن همزمان با آشوریها در شمال عراق وتمدن عیلام نو در غرب ایران بود.
زبان اورارتو احتمالاً از زبانهای «هورانی» بوده و نزدیکترین زبان مدرن به آنها، زبان گرجی است.
بیشتر اطلاعات ما از تمدن اورارتو، از نوشته‌های آشوری است.
قدرت اورارتو آنها را قادر به در اختیار گرفتن تجارت قفقاز و حوزه اطراف دریای خزر می‌کرده‌است.
شهرهای اورارتو معماری خاص و شاهانه‌ای دارند که باقیمانده بعضی از آنها
در شمال کردستان، حکایت از پیشرفته بودن آن و تأثیرش بر معماری ماد و
هخامنشی می‌کند.
پادشاهان اورارتو در زمان فترت آشور، با گسترش حوزه قدرت خود به شمال
بین‌النهرین و شرق سوریه، عملاً نبض تجارت در منطقه آناتولی و بین‌النهرین
را در دست گرفتند و قدرت گیری آنها تا حدی سبب کاهش قدرت امپراتوری مقتدر و
جنگجوی «هیتی» در مرکز آناتولی شد.
سلطنت اورارتو بعد از سالها جنگ و رقابت با آشور، بعد از حمله کیمری‌ها، در
اثر حمله قوم ایرانی «سکاها» در قرن ششم قبل از میلاد، از بین رفت و
باقیمانده آن، به زیر قدرت مادها در آمد.
هنر اورارتو
مهمترین کارهای هنری اورارتو در آثار مفرغی و معماری آنها دیده میشود. این
آثار به بیرون از سرزمین اورارتو فرستاده می شده و این گونه آثار در گورهای
فریگیایی ها Phrygianدر گوردون Gordon و اتروسکی در ایتالیا و در اولمپ
یونان یافت شده است.
در سال ۱۸۵۹، مجموعه ای .....................
آثار اوراتورها
از اورارتوها تعدادی سنگ نوشته در نقاط مختلف آذربایجان کشف گردیده است. تا
پیش از سلطنت «ایشبوای نی» (۸۲۴ - ۸۱۰ پیش از میلاد) سنگ نوشته های
اورارتوئی ..................
معماری اوراتورها
سکوسازی و سنگ چینی در کوهپایه ها پایه سنگی ـ بدنه خشت یا سنگ ـ
ستون ها چوبی ـ که همین نوع معماری در دوره هخامنشیان با سنگ ساخته می شود.
اورارتوها، بانی و مبتکر صفه سازی بودند. آنها شهرها، دژها و کاخ های خود
را بر روی صفه می ساختند، شیوه کار آنها چنین بود که سه سوی دامنه ارتفاعات
را به وسیله سنگ های حجیم تراشیده شده محصور می کردند، سپس حد فاصل
دیوارهای مزبور و دامنه کوه را پر می نمودند، این صفه از سطح زمین های
اطراف مرتفع تر بود. برای مهاجمان دسترسی به آن مشکل و دفاع از صفه بخوبی
میسر بود. صفه سازی ابداع اورارتوهاست و پیش از آنها هیچ قومی از چنین شیوه
ای برای شهرسازی استفاده نکرده است.
مادها و هخامنشیان در سنگ تراشی و نقش برجسته ها بیشتر از آشوریها و در
فضاهای معماری بیشتر از اوراتوها تاثیر گرفته اند.پارسواش ها (پارس ها) که
مدت دویست سال در جوار اورارتوها زیسته بودند چون ابتدا در خوزستان و سپس
در فارس مستقر شدند، مجموعه بناهای خود را بر روی صفه ساختند، آنان نخستین
صفه را در مسجد سلیمان و سپس در برده نشانده در ۲۵ کیلومتری شمال خاوری
مسجد سلیمان به وجود آوردند، کمبوجیه در پاسارگاد بناها و کاخ هایی بر روی
صفه ای.
مطالب مرتبط در این زمینه
ریشه اصطلاح
اصطلاح اورارتو ریشه‌ای آشوری یا میان‌رودانی دارد.[۳] سلمنسر یکم پادشاه
آشور - ۱۲۶۳–۱۲۴۳ پیش از میلاد - پیکاری را گزارش کرده‌است که در آن سرزمین
«اوروآتری» به زیر فرمان او درآمده بود.[۴][۵]
نوشتهٔ سلمنسر یکم اورارتو را یک منطقهٔ جغرافیایی یاد کرده نه یک پادشاهی،
و هشت سرزمین را درون اورارتو نام می‌برد. در زمان لشکرکشی‌های پادشاه
آشوری این سرزمین‌ها از هم جدا بوده‌اند و در آن زمان شاه اورارتو بیاینِلی
نام داشت.[۶]
از نبشتهٔ لوح نمرود چنین مستفاد می‌گردد که آشوریان در سال -۸۰۲ پ.م. -
مدعی فرمانروایی بر الی پی، خارخار، آرازیاش و مسو و کشور مادها و سراسر
گیزیل بوندا و مَنا و پارسوآ و آلابریا[۷] و آبدادان تا آندیا و دریای
کاسپی (خزر) بودند. همهٔ این سرزمین‌ها در این لوح و نوشتهٔ شامشی آداد
پنجم تحت عنوان نائیری تسمیه شده‌اند.
دانشمندان باور دارند که اورارتو گونهٔ اکدی نام آرارات در کتاب عهد عتیق
می‌باشد. کوه‌های آرارات نیز از نواحی باستانی اورارتو و نزدیک به ۱۲۰
کیلومتر دورتر از شمال پایتخت پیشین اورارتو قرار داشت. افزون بر این که
آنها همان کوه‌های مشهور کتاب مقدس می‌باشند، نام آرارات نام یک پادشاهی در
«یرمیه» است که میننی و اشکناز به آن اشاره کرده‌اند.
دانشمندانی چون لهمان هاپوت باور داشت که مردم اورارتو خودشان را دنباله‌رو
از خدای خود خالدی (خالدینی) می‌نامیدند.[۸] گاهی تمدن نائیری را که تمدن
مردم وان در عصر آهن هست، با آنها اورارتو یکسان می‌پندارند.[۹]
در سنگ نبشته سه زبانی بیستون که سال ۵۲۱ پیش از میلاد به فرمان داریوش
بزرگ نقر شده‌است، این کشور را که به زبان بابلی، اورارتو نوشته‌اند.
شوبریا بخشی از اتحاد اورارتویی بود که پس از زمانی به بخشی گفته می‌شد که
در منطقه‌ای به نام اورمی قرار داشت. هرودوت تاریخدان یونانی آنان را
آلارودیان نامیده و از آنان، جزء سپاهیان خشایارشا در لشکرکشی به یونان نام
می‌برد.
