*اصلاح و تغییر فضای شهری مطالعه موردی خیابان فردوسی و شهاب شهرستان خواف*
به طور کلی هر فرایند طراحی مستلزم تعیین جهت گیری اصلی و آینده نگری کلی
نسبت به محدوده مورد طراحی می باشد بدین جهت در تدوین یک چشم انداز بررسی
ساختارهای مختلف و ارائه اهداف مربوط به هر ساختار ضروری می باشد. بایستی
توجه کنیم که اهداف مختلف در هر ساختار نشأت گرفته از تصویری از آینده که
می خواهیم به آن نیل کنیم می باشد.
چشم انداز خیابان های شهاب و 72 تن و فردوسی« ایجاد فضای مطلوب با ایجاد
فضاهای مرتبط و ارائه ضوابط ها » می باشد . در تدوین چشم انداز این پروژه
از یک سو به نقش و جایگاه این محورها به عنوان یک فضای شهری و از سوی دیگر
به بررسی نقش ارتباطی و دسترسی این محورها توجه گردیده است.
بیان مسئله :
خیابان شهاب و 72 تن و فردوسی از جمله محورها و معابری در سطح خواف می
باشند که در وضع موجود حاشیه آن کاربریهای خدماتی خصوصاً تجاری استقرار
یافته است.. در واقع بر اساس نظام عرضه و تقاضا و با توجه به پتانسیل های
منطقه در حال حاضر این محدوده به یک محور تجاری و یک فضای شهری خاص جهت
خرید تبدیل شده است.
این مسئله باعث بروز نارسایی ها و مشکلاتی در محورهای فوق گردیده است. با
توجه به موقعیت و وجایگاه این محورها در سطح شهر خواف و پتانسیل ها و
قابلیت های این محورها باید این فضای شهری مورد ساماندهی قرار گیرد تا از
حاد شدن نارسایی ها و مشکلات جلوگیری گردد.
از سوی دیگر نگاه یکسویه به این فضا نمی تواند پاسخگوی برنامه ریزی در این
محدوده باشد بنابراین جهت برنامه ریزی و ارائه راه کار برای ساماندهی این
محورها، باید سازمان های مختلف اجتماعی – اقتصادی، کالبدی ، دسترسی و
عملکردی به صورت مجموعه با لحاظ تأثیر و تأثر آنها با یکدیگر دیده شود و
نهایتاً تأثیری که عملکرد و کاربریهای تجاری مستقر در این محورها بر هریک از
سازمان ها داشته اند، مشخص گردد تا بتواند ما را در جهت رسیدن به چشم انداز
کلی هدایت کند.
با توجه به مطالب فوق به زعم ما این فضا می تواند به فضای شهری مطلوب تبدیل
گردد و این امر مستلزم مطالعه همه جانبه و مجموعه ای سازمانهای مختلف می باشد.
<< فهرست مطالب >>
عنوان صفحه
چشم انداز 1
بیان مسئله 1
بخش اول : مبانی و معیارها 2
1-1- تعریف و مبانی نظری فضاهای شهری 3
1-1- 1- مبانی فضای شهری 3
1-1- 2- معنی و مفهوم فضای شهری 5
1-1- 3- انواع فضای شهری 6
1-1- 3-1- فضاهای عمومی 6
1-1- 3-2- فضاهای نیمه عمومی 6
1-1- 3-3- فضاهای خصوصی 6
1-1- 4- بررسی هویت و ادراک ، فعالیت های اجتماعی و روابط میان فضا و روابط
اجتماعی در فضای شهری 7
1-1-4- 1- هویت و ادراک فضای شهری 7
1-1-4-2- ترسیم ذهنی تصاویر از فضای شهری 8
1-1-4- 3- معنا و نشانه شناسی فضای شهری 11
1-1-4-4- فعالیت های اجتماعی در فضای شهری 12
1-1-4- 5- عوامل موثربر سرزندگی و پویایی روابط اجتماعی در فضای شهری 14
1-2- مبانی ومعیارهای تجهیزات ومبلمان شهری 21
1-2- 1- کف سازی 21
1-2- 2- روشنایی و چراغهای پیادرو 23
1-2- 2-1- انواع منابع نوری 24
1-2- 2-2- تعادل و هماهنگی 24
1-2- 2-3- نورپردازی 25
1-2- 2-4- زیبا سازی 26
1-2- 2-5- امنیت و ایمنی 26
1-2- 2-6- پیکره و ظاهر 27
1-2- 2-7- روشنایی گذرگاههای عرضی 27
1-2- 2-8- ضوابط تأمین روشنایی در گذرگاههای عرضی 27
1-2- 2-9- طراحی سیستم روشنایی 28
1-2- 3- سطل آشغال (زباله دان) 29
1-2- 3-1- انواع سطل های زباله 29
1-2- 3-1- طراحی ، مکان یابی و آرایش فضایی سطل های زباله 30
1-2- 4- علائم راهنمایی و رانندگی 31
1-1-2- 4- 2- مکانیابی تابلوها 31
2- 4- 1- تابلوهای راهنمایی و رانندگی 31
1-2- 4- 3- چراغ های راهنمایی 32
1-2- 4-4- ضوابط مکانیابی و نصب 32
1-2- 4- 5- خط کشی 33
1-2- 4- 6- خطوط ایست 33
1-2- 4- 7- علائم و کلمات روی سطح سواره رو 34
1-2- 4- 8- موانع ایمنی 34
1-2- 5- پوشش گیاهی 35
1-2- 5- 1- درختان 35
1-2- 5- 2- گلها 37
1-2- 5- 2- جعبه گل 38
1-2- 6- نیمکت و صندلی 39
1-2- 6- 1- مکان یابی نیمکتها 40
1-2- 6- 2- جنس و مصالح ساخت نیمکتها 40
1-2- 6- 3- اختصاص فضاهای ویژه برای محل های نشستن 40
1-2- 6- 4- تناسبات نیمکتها 40
1-2- 7- ایستگاه های تاکسی 41
1-2- 8- آبخوری 42
1-2- 9- باجه های تلفن 42
1-2- 10- صندوق های پستی 43
1-2- 11- جوی و کانال آب 43
1-2-12- سایر مبلمان شهری 44
بخش دوم : شناخت وضع موجود 53
2 ـ 1 ـ جایگاه محدوده مورد مطالعه در شهر 55
2 ـ 2 ـ مطالعات اقلیمی 57
2 ـ 2 ـ 1 ـ موقعیت جغرافیایی شهر خواف 57
2 ـ 2 ـ 2 ـ دما 58
2 ـ 2 ـ 3 ـ رطوبت نسبی 58
2 ـ 2 ـ 4 ـ بارندگی 59
2 ـ 2 ـ 5 ـ وزش باد 59
2 ـ 2 ـ 6 ـ انتخاب جهت استقرار ساختمان 62
2 - 3 - بررسی کالبدی 63
2 ـ 4 ـ بررسی کاربری ها 64
2 ـ 5 ـ بررسی جریان ترافیک پیاده 67
2 ـ 5 ـ 1 ـ تراکم حرکت عابران پیاده 67
2 ـ 5 ـ 2 ـ عرض معابر پیاده 68
2 ـ 5 ـ 3 ـ گذرگاه های عرضی 70
2 ـ 5 ـ 4 ـ پیوستگی مسیر پیاده 70
2 ـ 6 ـ بررسی مبلمان ، فضای سبز و تجهیزات شهری 71
2 ـ 6 ـ 1 ـ کف سازی 72
2 ـ 6 ـ 2 ـ روشنایی و چراغهای پیادرو 73
2ـ 6 ـ 3 ـ سطل زباله 74
2 ـ 6 ـ 4 ـ تابلوهای راهنمایی و رانندگی 74
2 ـ 6 ـ 5 ـ پوشش گیاهی 75
2 ـ 6 ـ 6 ـ نیمکت وصندلی 76
2 ـ 6 ـ 7 ـ ایستگاه های تاکسی 77
2 ـ 6 ـ 8 ـ آبخوری 77
2 ـ 6 ـ 9 ـ باجه تلفن 78
2 ـ 6 ـ 10 ـ صندوق های پستی و صدقه 78
2 ـ 6 ـ 11 ـ جوی و کانال آب 79
2 ـ 6 ـ 12 ـ سایر 79
بخش سوم: بررسی وتحلیل (SWOT) 81
3ـ 1 ـ جدول SWOT : 82
3 ـ 2ـ ارائه اهداف ، راهبردها و سیاستها 83
3 ـ 3ـ نقشه های راهبردی 85
بخش چهارم: ضوابط 87
4-1- دسترسی ها 88
4-1- 1- دسترسی 88
4-1-2- مجوز و انواع آن 89
4-1-3- ضوابط عمومی 89
4-1-3-1- اتصال به خیابان های محلی 89
4-1-3-2- اتصال به راههای شریانی درجه 2 89
4-1-3-3- راه اتصالی (راه ورودی) 90
4-1-3-4- مشخصات هندسی پلان 92
4-1-3-5- نیمرخ طولی 92
4-1-3-6- تخلیه آبهای بارش 94
4-1-4- پارکینگ 94
4-1-4-1- اصول 94
4-1-4-2- محدود کردن پارکینگ حاشیه ای 95
4-1- 4- 3- فراهم ساختن پارکینگ خارج از راه 96
4-1-4-4- پارکینگ در مناطق مرکزی شهرها 96
4-1-4-5- انتخاب محل مناسب پارکینگهای عمومی 97
4-1-4-6- قرارگیری و اندازه ها 97
4-1-4-7- رعایت حال معلولین جسمی 100
4-1-5- بارگیری و باراندازی 101
4-1-5-1- استفاده از سطح خیابانها برای بارگیری و باراندازی 101
4-1-5-2- نیاز به تأسیسات بارگیری و باراندازی 102
4-1-5-3- تأسیسات بارگیری و باراندازی خارج از راه 102
4-2- پیشنهاد ضوابط خاص مبلمان خیابان های شهاب ، هفتادوتن و بلوار فردوسی 106
4-2-1- کف سازی 106
4-2-2- روشنایی و چراغهای پیادرو 106
4-2-3- سطل آشغال 107
4-2-4- تابلوهای راهنمایی و رانندگی 107
4-2-5- پوشش گیاهی 107
4-2-5- 1- جعبه گل 108
4-2-6- نیمکت 108
4-2-7- ایستگاه تاکسی 109
4-2-8- آبخوری 109
4-2-9- باجه های تلفن 109
4-2-10- صندوق های پستی و صدقه 110
4-2-11- جوی و کانال آب 110
بخش اول
مبانی و معیارها
1-1- تعریف و مبانی نظری فضاهای شهری
1-1- 1- مبانی فضای شهری
فضا یک مقوله بسیار عام است . فضا تمام جهان هستی را پر می کند و ما را در
تمام طول زندگی احاطه کرده است. فضا می تواند چنان نازک و وسیع به نظر آید
که احساس وجود بعد از بین برود و یا چنان مملو از وجود سه بعدی باشد که بر
هر چیزی در حیطه خود مفهومی خاص بخشد .
فضای سه بعدی قابلیت جالب توجهی دربالا بردن کیفیت زندگی ما دارد . فضا به
محیط زیست اطراف ما احساس راحتی و امنیت می بخشد . که اهمیت آن در یک زندگی
لذت بخش از نور آفتاب و محلی برای آرامش کمتر نیست . ( ریچارد هدمن ، اندرو
یازوسکی – راضیه رضازاده ، 1373 )
اغلب درباره فضا مطالبی می شنویم ، واژه ای که به راحتی و آسانی در انواع
زمینه ها از آن استفاده می کنیم . طوری آنرا به کار می بریم که گویی این
واژه از قید هر نوع مسئله و تناقضی آزاد است و مثل اینکه همه ما ، بر سر
آنچه معنی فضا است ، با هم توافق داریم . با این حال اگر کاربرد خودمان را
از این واژه بررسی کنیم ، تعدد معنایی اش اکثر ما را متعجب ساخته است .
فرهنگ انگلیسی آکسفورد دست کم 19 معنی برای این واژه می آمورد ، که از آن
جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- "گستره ای پیوسته که در آن اشیا وجود دارد و حرکت می کند ."
- "مقداری از یک منطقه که چیز خاصی آنرا اشغال می کند و یا برای هدف خاصی
در اختیار گرفته شده است ."
- " فاصله میان نقاط و اشیا ء "
این معانی ، نشانگر برخی از موارد درک مشترک از این واژه اند که در زندگی
روزمره به کار می رود . همچنین تصویر گر پیچیدگی این مفهوم و اشاره گر
مباحثی عمیق و ریشه دار در مورد فضا که مدتهاست مطرح اند . ( علی مدنی پور
، 1379 )
در میان فضاهای کاملی که انسان ساخته است فضاهای میادین رنسانس ایتالیا
همواره مطرح هستند . احساس فرد بازدید کننده از این میادین تقریبا شبیه آن
است که یکباره قدم به صحنه ای عظیم بگذارد ، جایی که ناگهان هر حرکتی با
اهمیت جلوه می کند و جو آن قابل لمس به نظر می رسد .
ساختمانهایی که میدان را شکل داده اند به نحوی ماهرانه فضایی را به وجود
آورده اند که دارای ماهیتی مستقل از کل ساختمانهاست . چنین فضایی سه بعدی
قوه تجربی حسی مثبتی ایجاد می کند که درک " خود " را توسط اهمیت خاصی که به
هر حرکتی داده می شود تقویت می کند.
این تجربه حسی مثبت توسط افرادی که به طور مشترک از این فضا استفاده می
کنند از طریق بالا رفتن آگاهیشان نسبت به رابطه فیزیکی با دیگران کامل می
شود .وقتی فضایی این کیفیت نادر و جادویی را دارد طراح نیازی به پر کردن
خلع ندارد . آنجا خلعی وجود ندارد و از فضای مثبت پر شده است .
زمانی که مردم وارد یک محل جدید و نا آشنا می شوند به طور خودکار به بررسی
اجمالی عوامل فضا می پردازند و به ویژگی های قابل توجه به دقت بیشتری می
نگرند .
میدان دید ، انسان را قادر می کند که به سرعت تصویرذهنی از محیط برای خود
ترسیم کند ، مشروط بر آنکه محیط پیچیدگی های زیادی نداشته باشد . اگر طرح
خیلی ساده و معمولی باشد شخص ممکن است حتی زحمت بررسی دقیق تر آن را به خود
ندهد و تنها به دید جانبی و حافظه خود برای بررسی مجدد فضا اکتفا کند . در
چنین شرایطی شخص به دلیل کسالت بودن محیط مایل است که ذهن خود را به امور
دیگری مشغول کند .
مردم از تجربه مجدد مکانهایی که از نقطه نظر ویژگی های بصری جالب توجه
هستند و جاهایی که همواره به نظر می رسند ، روابط و تاثیرات فضایی تازه ای
دارند لذت می برد.
هنگامی که ساختمان و یا مجموعه ساختمان ها برای زندگی روزمره طراحی می شود
، تا حدودی سادگی و وضوح شکل و فرم کلی برای تسهیل درک مجموعه بزرگتر لازم
است و در عین حال وجود پیچیدگی و جزئیات برای تجدید علاقه استفاده کنندگان
معمول فضا لازم است .
درسالهای اخیر جهت کلی جریان بر خلاف اصول بوده ، به طوری که فضاهای عمومی
با ترکیب کلی پیچیده و نامنظمی شکل گرفته اند و در عین حال فاقد جزئیات
جالب بصری برای بیننده دائمی فضا می باشد . ( ریچارد هدمن ، اندرو یازوسکی
– راضیه رضازاده،1373 )
1-1- 2- معنی و مفهوم فضای شهری
فضای شهری ساختاری سازمان یافته ، آراسته و واجد نظم به صورت کالبدی برای
فعالیت های انسانی است که اساسا از سه طریق شناخته می شوند :
- کیفیت مطلوب بودن فضا
- کیفیت زیبایی شناختی عناصر تشکیل دهنده
- فعالیت خاص شهری ،که در آن واقع می شود
این خصوصیات فضای شهری را از فضای باز در شهر تمایز می کند .
فضاهای شهری از عناصر ساخت فضای شهری است که ارتباط تنگاتنگ با تاریخ یک
ملت دارد . این عنصر که فعالیت ها ی مختلف اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ،
سیاسی و... همواره در آن جریان داشته ، همیشه با قلب تاریخ شهر می تپیده و
سرگذشت تاریخ شهر را رقم می زده است .
اکثر فضاهای شهری با ارزش به زمانهای گذشته تعلق دارد . بنابراین نباید
گمان کرد که فضای شهری عنصری است قدیمی و شهر امروز به ان نیازی ندارد.
موانع و مشکلات ، ازدحام و آلودگی های زیادی که در فضاهای شهری امروز وجود
دارد ، نشان می دهد که باید به فعالیت و تحرک اجتماعی و فرهنگی در شهر توجه
داشت . مسئله اساسی در اینجا درک صحیح از فضای شهری است . در این راه شاید
بهترین درک فضا ی شهری ، نگاه دقیق به تجربه طراحی فضای شهری در طول تاریخ
است .این تجربه ها در یونان به ایجاد تپه های مقدس مانند : آکوروپلیس یا
میدان آگورا ، در رم با فوروم رمی ، در ایران باستان با فضاهای کنده شده در
دل صخره ها و یا یک بنایی در بالای تپه ( فضای چهار طاقی نیاسر دوره ساسانی
) نمایان می شود و سرانجام با فضاهای شهری دوره قرون وسطی و رنسانس به اوج
می رسد .
به دلیل تحولات صنعتی در دو قرن گذشته ، مسئله گسستگی فرهنگی ذهن را از
مفهوم درست فضای شهری ، آشفته تر کرده است و به گفته "زوکر " اصطلاح فضا بد
تفهیم شده است ، به طوری که مفهوم اصلی خود را از دست داده است . همچنین "
کریر " معتقد است : " امروز ما درک سنتی خود را از فضای شهری از دست داده
ایم " مفهوم فضاهای شهری به علت تفاوت زندگی اجتماعی و فرهنگی امروزه
متفاوت از مفهوم گذشته است . از آنجا که برای درک هرچه بیشتر فضاهای شهری و
پی بردن به معنا و مفهوم آن ، بهترین راه زندگی کردن در این فضاهاست
با این وصف اگر بخواهیم به برسی فضاهای شهری بپردازیم می بایست سیر تکاملی
آن را مد نظر داشته باشیم .همچنین مطالعه آثار تاریخی با ارزش گذشته می
تواند ما را در این امر یاری کند .
این مطلب نیز در خور توجه است که هر گونه فضایی را در شهر نمی توان فضای
شهری دانست ، در غیر این صورت حفره ای بیش میان ساختمان ها نخواهیم داشت .
این سوال مهم مطرح است که چگونه می توان به ساخت کالبد شهر چهره ای انسانی
تر بخشید ؟
در این ارتباط باید به فضاهایی روی آورد که جنبه عام المنفعه و همگانی
دارند و زنده ترین حرکتهای شهری در آن رخ می دهد .
تاریخ شهرهای گذشته ما نشان می دهد که در گذشته با وجود مشکلات زندگی شهری
، زندگی انسانی طبیعی تر بوده و شهرهای قدیمی شکل انسانی تری به خود گرفته
است .
( محمود توسلی ، ناصر بنیادی ،1368 )
1-1- 3- انواع فضای شهری
به طور کلی فضاهای شهری را میتوان به سه دسته زیر تقسیم کرد :
1-1- 3-1- فضاهای عمومی
1-1- 3-2- فضاهای نیمه عمومی
1-1- 3-3- فضاهای خصوصی
هر یک از فضاهای فوق الذکر دارای ویژگی هایی است که به طور خلاصه مورد
بررسی قرار می گیرد :
1-1- 3-1- فضاهای عمومی
فضاهایی هستند که مورد استفاده عمومی مردم قرار می گیرند . در این فضاها
آزادی افراد در اعمالشان محدود بوده و ارزش های اجتماعی و فرهنگی در آن
مورد احترام می باشد . در فضاهای عمومی افراد با یکدیگر ارتباط می یابند و
می توانند در امور اجتماعی و فرهنگی مشارکت داشته باشند .
1-1- 3-2- فضاهای نیمه عمومی
این فضاها می توانند مورد استفاده عموم قرار گیرند ، اما با توجه به عملکرد
آنها ، معمولا افراد خاصی از ان استفاده می کنند.
1-1- 3-3- فضاهای خصوصی
این فضاها توسط افراد تصرف گردیده و آزادی رفتار در آنها ویژگی بارز
اینگونه فضاها می باشد .
به طور کلی فضای شهری ساختاری است آراسته و واجد نظم به صورت کالبدی برای
فعالیت های انسانی و به قواعد معین و روشنی استوار است که عبارتند از :
- ارتباط میان شکل بدنه ساخنمان ها ی محصور کننده
- همشکل و یک دست و یا متنوع بودن ساختمان ها
- ابعاد مطلق این بدنه ها نسبت به پهنا و درازای فضایی که در میان گرفته
شده است
- زاویه گذرها و یا خیابان هایی که به میدان می رسد و سرانجام موقعیت و محل
برنامه های تاریخی ، آب نما ها و فواره ها و یا عناصر سه بعدی دیگری که می
توان بر آنها تاکید کرد .( جهانشاه پاکزاد 1381 )
1-1- 4- بررسی هویت و ادراک ، فعالیت های اجتماعی و روابط میان فضا و روابط
اجتماعی در فضای شهری
در این مبحث به بررسی ادراک افراد ازفضای شهری و همچنین فعالیت های اجتماعی
و روابط میان فضا و روابط اجتماعی در فضای شهری می پردازیم :
1-1-4- 1- هویت و ادراک فضای شهری
تصور از شهر اصولا درساختار اصلی شهر نهفته است که فضاهای شهری جزء اساسی
آنهاست . به طور عمده فضاهای شهری شامل میدان و خیابان می شوند.
ارتقاء کیفیت و ایجاد ویژگ...........................
-1-4-4- فعالیت های اجتماعی در فضای شهری
فعالیت های مردم را در فضاهای عمومی می توان در سه گروه دسته بندی کرد که
هر یک به خصوصیات متفاوتی در
محیط کالبدی نیاز دارد :
• فعالیت های ضروری
• فعالیت های انتخابی
• فعالیت های اجتماعی
- فعالیت های ضروری
این فعالیت ها کما بیش اجباری هستند مانند رفتن به مدرسه و کار ، خرید ،
ایستادن در صف اتوبوس ، به انتظار کسی ماندن و کاری را به انجام رساندن که
بیشتر این فعالیت ها پیاده صورت می پذیرد و کمترین تاثیر را از محیط مادی و
فضایی عمومی می پذیرد. چون در همه روزهای سال و تحت هر شرایطی انجام می گیرد .
- فعالیت های انتخابی
این فعالیت ها زمانی صورت می گیرد که فرد تمایل به آن داشته باشد و زمان و
مکان مساعدت کند. مانند پیاده روی برای استفاده از هوای تازه ،
ایستاد.........................
1-2- مبانی ومعیارهای تجهیزات ومبلمان شهری
1-2- 1- کف سازی
منظور از طراحی کف سازی و سنگ فرش ها استفاده از مصالح و الگو های روسازی
برای آرایش یک دست و هماهنگ است ، به طوریکه تأثیر وحدت بخشی در منظر
خیابانی داشته باشد و هویت ممتاز و شاخصی به شهر ببخشد . سنگ فرش یا پوشش
کف همچنین ، می تواند حس پیوستگی میان سطوح مختلف را بر قرار سازد .
سنگ فرش را می توان هم به عنوان زمینه ای خنثی در نظر گرفت و هم برای جلب
توجه مردم ، جنبه تزئینی بیشری به آن بخشید . بوسیله سنگ فرش می توان کانون
یا فضایی شاد آفرید و برای آستانه ای در فضای شهری نقشی همچون قالی پدید آورد .
برای این منظور باید مجموعه ای از مصالح و رنگ برگزیده شود تا ویژگی های
مکانی را باز نماید با استفاده از این مجموعه ، می توان مضامین متفاوتی
برای هر ناحیه و یا خیابان انتخاب کرد .
الف) بافت سنگ فرش
بافت سنگ فرش ها باید با توجه به نوع رفت و آمد عابر پیاده تهیه شود :
• سطوح نقشه دار برای عابران .......................
-2- 2- روشنایی و چراغهای پیادرو
در مورد روشنایی در محور شهاب باید نکاتی را رعایت نمود:
الف) پایه های هماهنگ
برای تمامی پایه های چراغ در محور ، باید از سیستم استاندارد استفاده کرد.
این سیستم باید با پایه های ظروف زباله و پایه های علائم مختلف مشترک باشد
تا تعداد پایه ها به حداقل برسد .
ب ) انتخاب و مکان یابی
سطح و نوع روشنایی ، بیانگر عملکرد و خصوصیات مسیر است . به طور کلی،
روشنایی مسیر پیاده در خیابان شهاب را می توان به دو دسته آسایشی و تزیینی
تقسیم کرد .
- نصب روشنایی روی تیرک ها برای نور بیشتر در نقاط خاصی از پیاده رو نظیر
محل های نشستن ، یا محل هایی که در آنها درخت و گیاه کاشته شده و نیمکتی
در...........................
-2- 2-9- طراحی سیستم روشنایی
بطور کلی توصیه می شود که نوع و ترتیب نصب چراغها و لامپ مورد استفاده ،
ارتفاع نصب و فاصله نصب پایه های متوالی ،سیم کشی و سایر تجهیزات مربوطه
با همکاری یک کارشناس برق تعیین و طراحی شود . ضوابط طراحی سیستم روشنایی
مطابق زیر است :
ـ انتخاب متوسط شدت روشنایی لازم
در جدول زیر شدت روشنایی لازم در معابر مختلف بر اسا س وضعیت کاربری ارائه
شده است .
در گذرگاههای عرضی پیاده و جزایر میانی تأمین یک تراز روشنایی برابر 44
لوکس توصیه می گردد و حتی این مقدار ممکن است در نواحی با حجم ترافیک بالا
و یا در تقاطعهای پیچیده به 75 لوکس هم برسد .
پله ها ،زیرگذرها و ورودی............................
1-2- 3-1- طراحی ، مکان یابی و آرایش فضایی سطل های زباله
- در طول مسیر زباله دان ها باید قابل رؤیت باشد و استفاده از آن ها راحت
باشد، ولی نباید به عنوان عناصری مزاحم و پر زرق و برق جلوه کند.
- استقرار زباله دان به طور مطلق نباید اتفاقی صورت پذیرد، بلکه بر اساس
نرخ تردد و ازدحام مردم در یک محدوده یا نقطه ای خاص از مسیر صورت پذیرد.
به طور مثال وجود زباله دانهای متعدد در برابر یک فروشگاه بزرگ ساختمانی پر
از مراجعه کننده امری شایسته است .
- استقرار زباله دان در نزدیکی نیمکت توصیه می شود .
- لزوماً زباله دان نباید پایه مستقلی داشته باشد، می توان آن را به تیر
برق، سرپناه، ایستگاه اتوبوس ، تابلوی خیابان یا حتی دیوار نصب کرد .
- ظرفهای زباله را می توان با فاصله های 30 متری از هم مکانیابی کرد. اما
در پیاده رو مقابل برخی مکانها مانند اغذیه فروشی، قنادی و مواردی نظیر
...............................
-2- 4- علائم راهنمایی و رانندگی
1-2- 4- 1- تابلوهای راهنمایی و رانندگی
نصب تابلو در هر مکان باید بر اساس دانسته ها و مطالعات محلی دقیق صورت
گیرد. تابلو ها باید به گونه ای نصب گردند که رانندگان را به موقع از
مخاطرات احتمالی آگاه سازند، اما نباید تعداد آنها بیش از حد باشد.
تابلوهای راهنمایی مرتبط با عابر پیاده به سه دسته انتظامی ، هشدار دهنده و
اطلاعاتی تقسیم می شوند.
1-2- 4- 2- مکانیابی ...................
-2- 5- 2- گلها
- با آرایش گلها می توان به زیبایی فضای شهری افزود . حتی اگر گلها ، به
خودی خود جنبه تزئینی نداشته باشند ، می توان آنها را در ترکیب با درختان و
بوته ها و روی چمن ها بیشتر به رخ کشید . در مکانهایی ویژه باید سیاست
گلکاری اولویت داشته باشد . در جاهایی از قبیل ایستگاه های راه آهن ،
شهرداری ، پست ، مدارس ، میادین و چهارراهها ، که مردم تردد بسیار دارند ،
وجود گل ضروری است . محورهای عمده تردد مثل ورودی شهرها ، چهارراهها ،
خیابانهای اصلی و گذرگاههای پیاده رو را می توان با باغ های گل یا گلکاری
زیبا جلوه داد . گلها می توانند با رنگهای گوناگون خود چمن ها و بناهای
سنگی را بیارایند . گلها ی منتخب......................
-2- 6- نیمکت و صندلی
طراحی محل های نشستن یا برای نشستن طولانی است یا برای زمان کوتاه. طراحی
محل های نشستن طولانی ، به امکانات راحتی بیشتر نظیر صندلی های با پشتی و
دسته برای پارک ها و خیابان های پیاده رو، نیاز دارد. صندلی های زمان
کوتاه، ساده تر و چند کاره می باشند. نظیر نمیکت هایی که در کنار گلدان ها
و دیواره ها می سازند یا نیمکت های موجود در ایستگاه اتوبوس ، به طور کلی
در محور شیرازی نیاز به نیمکتهایی برای نشستن کوتاه مدت وجود دارد.
- طراحی نیمکت ها به گونه ......................
-2- 6- 4- تناسبات نیمکتها
نشیمن گاه ها می توانند تناسبات بسیار مختلفی داشته باشند ولی خصوصیات
طبیعی بدن انسان خیلی کم تغییر می کند. در زمان طراحی هماهنگ مبلمان خیابان
داده های مربوط به مقیاس انسانی و اندازه های بدن بایستی در نظر گرفته
شوند. اندازه های بحرانی خاصی برای یک .....................
-2- 7- ایستگاه های تاکسی
- ایستگاههای تاکسی باید سرپوشیده بوده و محلهایی برای نشستن افراد در آنها
پیش بینی شده باشد.
- حجم این ایستگاهها نباید به گونه ای باشد که دید مسیر سواره را مسدود کند.
- محل قرارگیری ایستگاه های تاکسی نباید در مسیر حرکت سواره و پیاده اختلال
ایجاد کند.
- توصیه می شود در طراحی ایستگاه تاکسی از مصالح سبک، ظریف و کم حجم
استفاده شود.
- از نصب تابلوهای تبلیغاتی بر روی ایستگاههای تاکسی و یا اسپری و رنگ برای
نوشتن تبلیغات خودداری گردد. جهت تبلیغ در ایستگاههای تاکسی
می......................
-2- 11- جوی و کانال آب
- حداقل شیب عرضی یک جاده آسفالت معمولاً 2 درصد است . شیب طولی جوی می
تواند 4 درصد باشد.
- در زمین های همسطح برای جلوگیری از جمع شدن آب باران در یک نقطه باید از
اصل توزیع به جای جمع آوری آن استفاده کرد..................
-2-12- سایر مبلمان شهری
• جدول ها
از جدول در خیابان های شهری زیاد استفاده می شود . از جدول برای منظور های
زیر استفاده می شود :
- هدایت آبهای بارش در لبه روسازی
- مشخص کردن لبه های جاده و هشدار دادن به رانندگان وسایل نقلیه
- مشخص کردن و ایمن ساختن پیاده رو
- زیبایی بصری خیابان و اطراف آن
- نترل دسترسی توسعه های اطراف راه
معمولاً جدول را از بتن می سازند . جدول بتنی را می توان در جا ریخت یا به
صورت پیش ساخته نصب کرد. این جدول ها که به صورت دستی و بدون کنترل مشخصات
فنی ساخته می شود دارای سه عیب عمده است:
به علت وزن کم قطعات .....................
• اهداف کلی ضوابط تابلو ها
- ارتقای کیفیت فضاهای شهری , جلو گیری از نا بساماننی و بهم ریختگی تابلوها .
- تامین ایمنی و خوانایی تابلو های راهنمایی و رانندگی بمنظور تامین ایمنی
سواره و پیاده .
- تامین سلامت پیاده ها از خطرات ناشی از نصب نابجای تابلو ها در معابر و
جداره معابر .
- بهبود کیفیت اطلاع رسانی تابلو از طریق پیشگیری از تمرکز بیش از اندازه
تابلو در یک موقعیت شهری , رنگ , نور پردازی , مطلب و تصاویر .
- هماهنگی بین تابلو ها و کنرل تابلو ها در وجوه مختلف : ابعاد , رنگ ,
اندازه موقعیت قرار گیری نسبت به هم , مصالح
- هماهنگی بین تابلو ها و ساختمان ها بویژه از نظر ایمنی و زیبایی شناسی .
- نظارات بر طراحی , ساخت , نصب , نگهداری و نظافت تابلو ها .
- جلوکیری از ترویج تابلو های نا مناسب که باعث نا بسامانی در سیمای شهری
می گردد .
- تلاش برای ایجاد هویت سیمای شهر ایرانی و خط و زبان فارسی .
• گونه شناسی تابلو ها
- تابلو :
سطحی است که جهت نمایش و رساندن پیام آگهی بکار می رود چنین سطحی ممکن است
دارای سازه یا فاقد آن باشد با مصالح مقاوم یا غیر مقاوم ساخته می شود و به
منظور استفاده دائم یا موقت بکار می رود . ممکن است به ساختمانی الصاق
گردد یا روی نرده و امثال آن قرار گیرد .
- تابلو ی معرف کاربری :
تابلویی است که شامل هر گونه نوشته از حروف , اعدادو اشکال مانند تصاویر ,
تزئینات , نمادها یا نظایر آن است که بمنظور پیام رسانی نسبت به انجام یک
کاربری در ملک یا ساختمانی نصب شود و از معبر عمومی قابل رویت باشد.
- تابلو های تبلیغاتی :
تابلویی است که به کسب خدمات یا تسهیلات و تاسیساتی اشاره کند . ولی معرف
کاربری های موجود در محلی که در آنجا قرار گرفته است نباشد و به تبلیغ و
شناسایی محصولی و یا رویداد و اتفاقی بپردازد .
- تابلوی دیواری :
به هر نوع تابلویی که بطور مستقیم , منطبق و متصل به دیوار خارجی بنا و به
عناصر سازه ای آن نصب گردد
- تابلو طره :
تابلویی است که به صورت عمو د برذ نمای ساختمان نصب می گردد .
- تابلوی ایستاده :
هر نوع تابلویی است که توسط پایه نگدارنده روی زمین قرار گرفته باشد.
- تابلوی روی بام:
تابلوی نصب شده روی بام .تابلوی حجم دار : ضخامت آن بیش از 25 cm باشد ویا
در سطح تابلو از عناصر حجم داری که بیش از حد نصاب ضخامت پیدا کنند,
استفاده شده باشد .
- تابلوی نام ساختمان :
به منظور معرفی نام ساختمان روی نمای اصلی ساختمان نصب می گردد .
- تابلوی موقت :
....................................
بخش دوم
شناخت وضع موجود
2 ـ 1 ـ جایگاه محدوده مورد مطالعه در شهر
دو محدوده به عنوان محدوده های مطالعاتی و محدوده های مداخله و طراحی در
شهر خواف مشخص گردیده اند که در زیر به معرفی جایگاه آنها در شهر خواف می
پردازیم :
خیابان شهاب ( امام خمینی ) و خیابان 72 تن شهید که یک محور شمال غربی ـ
جنوب شرقی است از میدان امام خمینی تا خیابان سعد آباد تحت مطالعه می باشد
که حدوداً در حوزه جنوبی شهر خواف واقع شده است .
با عبور از جنوب شرق به سمت شمال غرب و با گذر از خیابان های 72 تن شهید ،
شهاب ، وحدت و بلوار بسیج عبور و مرور به سمت شهر رشتخوار ادامه می یابد .
با توجه به آنچه که بیان گردید و با توجه به فعالیتها و عملکردهای شکل
گرفته در جداره های طرفین خیابان شهاب و 72 تن شهید ( نظیر فعالیتهای اداری
شهر و فعالیتهای تجاری ) ، مشاهده می شود که این محور از مهمترین محورهای
شهر خواف می باشد .
.............................
2 ـ 2 ـ مطالعات اقلیمی
فرم کلی شهر ، کالبدی ، جهات توسعه ، پراکندگی عملکردی ، شبکه های ارتباطی
، ترتیب جغرافیایی ، ویژگیهای تاریخی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی و ...
از عوامل و پارامترهایی هستند که دید کلی را نسبت به شهر مورد نظر و مورد
طراحی دست می دهد .
2 ـ 2 ـ 1 ـ موقعیت جغرافیایی شهر خواف
شهر خواف در عرض جغرافیایی 25و 34 و طول جغرافیایی 10 و 60 واقع شده و
ارتفاع آن از سطح دریا 995 متر است. آب و هوای خواف در زمستان سرد است و
جریان بادهای شدید منطقه شدت بر این سرما افزوده و سوار و سرما را از
خصوصیات اقلیمی زمستان های این شهر می گرداند. همچنین قابل ذکر است که
جریان باده های 120 روزه در ماههای گرم سال در این ناحیه ، تا حد زیادی
موجب تعدیل هوا در تابستان های این منطقه است.
شرایط اقلیمی یک شهر با محیط طبیعی خارج از شهر کاملاً متفاوت است . چرا که
همواره رابطه متقابلی بین ساختمانها و محیط خارجی آنها وجود دارد . هر بنا
وضعیت آب و هوایی اطراف خود را تغییر می دهد . هندسه و مقطع شهر ، شکل ،
ارتفاع ، اندازه بناها ، جهت خیابانها و ساختمانها و سطح فضاهای باز همگی
عواملی هستند که اقلیم خود شهر را تعیین می کنند . بنابراین هر عنصر (
انسان ساخت.........................
2 ـ 2 ـ 3 ـ رطوبت نسبی
منظور از رطوبت هوا مقدار بخار آبی است که همیشه در هوای مجاور زمین وجود
دارد و از دو جهت قابل اهمیت است اولاً باعث بارش باران می شود ثانیاً مقدار
رطوبت موجود در هوا ارتباط نزدیک با سلامت و راحتی جسمانی انسان دارد .
در شهر خواف......................
2 - 3 - بررسی کالبدی
با توجه به قدمت این شهر و پیشینه تاریخی آن ، می توان دریافت که قدمت
ابنیه این دو خیابان نیز بالا می باشد بنابراین به وفور می توان ساختمان
های فرسوده با نماهایی زشت که کیفیت فضایی شهر را کاهش و موجب اغتشاش دید
می شوند مشاهده نمود. گاها باتوجه به تاریخی بودن این شهر ساختمان
های.....................
2 ـ 4 ـ بررسی کاربری ها
بررسی نقش عملکردی خیابان و فعالیت های صورت گرفته در آن یکی از ارکان
شناخت و ساماندهی استخوان بندی مسیر به شمار می آید . این آگاهی ، به کمک
بررسی کاربری های اصلی و شناخت حوزه تآثیر گذار و تأثیر پذیر ممکن است.
همگام با شناخت سیر تحول و تغییرات پدید آمده در محدوده ضرورت دارد تا
ماهیت عملکردی و فعالیت های این بخش نیز بررسی شود. بدین لحاظ سیر تحول و
توسعه، کاربری ها، عملکردها و محدوده های مکانی آنها مطالعه قرار گرفته است.
• مسکونی
• تجاری
• بهداشتی
• اداری
• صنعتی
• فرهنگی – مذهبی
کاربریهای فوق بصورت نابسامان و ناسازگار در کنار یکدیگر شکل گرفته اند. با
توجه به اهمیت دو خیابان شهاب و 72 تن شهید بایستی کاربری ها بگونه ای در
کنار یکدیگر شکل بگیرند که :
1- تنوع فضایی ایجاد کنند.
2- بصورت سازگار در کنار یکدیگر باشند.
3- از ترتیب و اولویتی نسبت به همدیگر برخوردار باشند بطوری که کاربری های
لوکس و شیک در اولویت قرار می گیرند و هرچه به انتهای خیابان نزدیک می شویم
این اولویت کمرنگ می شود.
4- کاربری ها ریزدانه تا حد ......................
2 ـ 5 ـ 2 ـ عرض معابر پیاده
با توجه به بررسی های انجام شده در نگاه اول آنچه که به عنوان بارزترین
مشکل می تواند مطرح شود . عدم وجود عرض مناسب و کافی در ابعاد جابجایی شیوه
پیاده روی می باشد ، بدین ترتیب که عرض اختصاص یافته به عابرین پیاده نه
تنها کفایت سطوح نازل خدمت را نیز نمی نماید بلکه وجود معضلات دیگری همچون
تعرض کسبه و اشغال همان سطح ناچیز توسط فروشندگان و دستفروشان مسئله را
حادتر می نماید . وجود عرضهای نامتناسب یا تنگ شدگیها در مقطع عرضی یکی
دیگر از عوامل مخدوش کننده حرکت پیاده می باشد .
به لحاظ فیزیکی تقسیم بندی مناسبی در فضای پیاده روها از نظر در نظر گرفتن
فضای مکث ، فضای تماشا ، فضای حرکت پیاده ، فضای مبل.......................
2 ـ 6 ـ بررسی مبلمان ، فضای سبز و تجهیزات شهری
این روزها نقش مبلمان شهری در خدمت رسانی به شهروندان هر شهر بر کسی پوشیده
نیست . اما مسئولین امر و دست اندرکاران امور شهری معتقدند که گذشته از
امرخدمات رسانی، حفظ هویت و زیبایی سیمای شهری نیز از اولویتهای بالایی
برخوردار است . چنانچه بعضاً مشاهده می شود با گسترش بی ضابطه بسیاری از
شهرهای بزرگ و افزایش جمعیت رفته رفته تسلط مسئولین شهری به کنترل اوضاع
اجتماعی و پرداختن به امور سیمای شهرها و ساماندهی آنها کمتر از گذشته می
شود و گاهی هویت حفظ سیمای بصری در زیر پوشش عملکردها و پاسخ به نیاز
روزمره شهروندان به فراموشی سپرده می شود . در بعضی موارد نیز به جرأت می
توان......................
2 ـ 6 ـ 1 ـ کف سازی
در محور مورد نظر برای کف سازی پیاده رو ها از دو نوع مصالح متفاوت استفاده
شده است که عبارتند از : موزائیک و سیمان که در بین آنها موزائیک بیشترین
کاربرد را برای کف سازی پیاده رو ها و سیمان کمترین کاربرد را برای کف سازی
داشته است . البته در بعضی نقاط فاقد کفسازی یعنی خاکی
می...........................
2 ـ 6 ـ 2 ـ روشنایی و چراغهای پیادرو
با توجه به بررسی های انجام گرفته ، محور شهاب تنها دارای تیرهای چراغ برق
بلند می باشد و از تعداد محدودی تیر چراغ پایه کوتاه استفاده شده که آن هم
از ک.......................
2 ـ 6 ـ 4 ـ تابلوهای راهنمایی و رانندگی
در خیابان که قدم میزنید بیشترین عنصر از عناصر مبلمان شهری تابلوهای
راهنمایی است که در اشکال و رنگهای مختلف به چشم می خورد . از ایراداتی که
می توان..................
بخش سوم
بررسی وتحلیل
(SWOT)
بخش چهارم
ضوابط
4-1- دسترسی ها
4-1- 1- دسترسی
در این مبحث منظور از دسترسی نحوه ارتباط ترافیک موتوری با املاک مجاور راه
می باشد.
- راه اتصالی :
راه ورود و خروج وسایل نقلیه موتوری به اراضی واقع در کنار راه می باشد .
- عرض راه اتصالی:
عرض راه اتصالی در محل اتصال به ملک مجاور می باشد.
- زاویه راه اتصالی :
زاویه واقع بین لبه جاده و محور راه اتصالی است.
تنظیم نحوه دسترسی ترافیک موتوری به بنا ها بر سه اصل زیر متکی است:
• ممنوعیت دخل و تصرف بدون اجازه در اموال عمومی
• حفظ کارایی و ایمنی راهها
• رعایت زیبایی بصری محیط
• حفظ کارایی و ایمنی راهها
• موراد زیر در کاهش کارایی راه ها نیز تاثیر گذارند :
• تعداد زیاد راههای اتصالی
• کمبود پارکینگ
• نبود جای بارگیری و باراندازی
• نبود جای مناسب برای پیاده و سوار شدن
4-1-2- مجوز و انواع آن
از نظر وضع مقررات و جزئیات فنی نحوه رسیدگی مجوزهای احداث راههای اتصالی
به پنج نوع تقسیم می شود:
1- واحد های شخصی
2- واحد های کوچک
3- واحد های متوسط
4- واحد های بزرگ
5- واحد های مربوط به اتومبیل
4-1-3- ضوابط عمومی
4-1-3-1- اتصال به خیابان های محلی
با رعایت ضوابط و مقررات شهری ، و همچنین با رعایت ضوابط تعیین شده در این
بخش ، می توان این بناهایی را که کاربری آنها مطابق کاربری تعیین شده در
طرح های تفصیلی و هادی است ، مستقیماً به خیابان هایی که به عنوان محلی طبقه
بندی شده اند ، یا به عنوان خیابان محلی (غیرشریانی) عمل می کنند ، اتصال داد.
4-1-3-2- اتصال به راههای شریانی درجه 2
اتصال به راههای شریانی درجه 2 را باید محدود نگه داشت. در آبادیهای جدید ،
اتصال بناهایی که مشمول انواع مجوزهای نوع 1 و 2 می شوند به خیابان هایی که
به عنوان شریانی درجه 2 طبقه بندی شده اند و یا نقش اصلی آنها فراهم ساختن
امکان جابجایی سریع وسایل نقلیه در داخل شهرهاست مجاز نمی باشد . بناهایی
که مشمول سایر انواع مجوز ها می شوند (نوع 3 تا 5 ) می تواند با رعایت
ضوابط تعیین شده در جلد ( راههای شریانی درجه2) اتصال داد.
4-1-3-3- راه اتصالی (راه ورودی)
- موقعیت راه اتصالی
در انتخاب محل راه اتصالی با ید ضوابط زیر رعایت شود:
تا حد امکان سعی شود در پیچ ها وسیب های تند قرار نگیرد.
سعی شود راه اتصالی در نقطه ای قرار گیرد ، که برای رانندگان وسایل نقلیه
ای که در راه شریانی حرکت می کنند ، فاصله دید زیاد تری فراهم نماید.
رانندگان وسایل نقلیه ای که می خواهند از راه اتصالی خارج شوند ، باید نسبت
به پیاده رو و سواره رو دید کافی داشته باشند . برای این منظور ، باید مثلث
های دید سواره و پیاده در ارتفاع 0.6 تا 1 متری سطح سواره رو بدون مانع دید
باشند.
در بناهای کم ترافیک ( بناهای موضوع مجوز های نوع 1 و 2 ) به خیابان های
محلی ، اگر ناچار باشند ، می تواند طول y تعیین شده در شکل زیر تا نصف
