روابط حاکم بر ساختار اجتماعی و متکی بر آداب و رسوم و ارزشهای فرهنگی، در
شکل سکونت تأثیر گذاشته و در شکل گیری کالبدی آن متبلور می‌گردد. تأثیر
شیوه و فرهنگ زیست، بر سکونت شهری و روستائی متفاوت است. از بررسیهای مربوط
به روند تحول سکونت یا الگوی مسکن در نقاط شهری را می‌توان تشخیص داد:
*1- **الگوی سکونت: *
الف – مسکن تک واحدی سنتی ، این نوع مسکن با ابعاد و ویژگیهای خانواده‌های
سنتی سازگار بوده و با ارزشها و آداب و رسوم و سنن اجتماعی جامعه شهری
انطباق دارد. مسکن تک واحدی سنتی عمدتا در بافتهای قدیمی شهرهای ایران
بخوبی مشاهده می‌گردد. در بافت سنتی شهری، کاربری زمین نظم اندیشیده ندارد.
عوامل اجتماعی و اقتصادی متعددی در تفکیک و قطعه بندی زمین و تأثیر آن در
شکل سکونت دخالت داشته‌اند.
کوچه بن بست به عنوان یک عنصر معماری با طول و عرض و تنوع منظر در تناسب
قرار دارد. بن بست را به دلیل جمعیت و محدوده مسکونی نسبتا مستقل می‌توان
یک واحد همسایگی بشمار آورد. در بافت سنتی انواع قطعات زمینهای شمالی و
جنوبی دقیقا قابل تشخیص نیستند. اندازه قطعات زمین کوچک و اغلب 50 تا 70
متر مربع هستند. شکل هندسی زمینها به دلیل رشد خود به خودی، از الگوی خاصی
تبعیت نمی‌کند. ابعاد نامنظم داشته و شکل هندسی معمولا مستطیل است. استقرار
ساختمان در زمین جهت شمالی – جنوبی دارد. این الگوی مسکن از ارتباط تنگاتنگ
اجتماعی و ارزشیهای فرهنگی حکایت دارد.
اندازه نامنظم قطعه زمین + فرهنگ سنتی مکان تک واحدی سنتی
*ب - الگوی مسکن تک واحدی جدید*
مسکن تک واحدی جدید شهری، در نیم قرن اخیر رایج شده است این نوع مسکن نسبتا
برنامه ریزی شده و بر اساس قطعه بندی زمین است. و شکل گیری آن با توجه به
عملکرد محدود مسکن سنتی صورت گرفته است.
اتومبیل به عنوان یک نیاز در حیاط شهری ایران وارد شده و در نتیجه شبکه
ارتباطی و الگوی توسعه شهری و مسکن را تغییر داده است.
*ادامه مطلب :*
*فهرست*
عنوان
پیشگفتار
..........................................................................................................
مقدمه
...............................................................................................................
بررسی قطعه زمین مسکونی
(یاخته)................................................................
تأثیر عوامل کلان بر قطعه بندی زمین:
...........................................................
تناسب اجتماعی
1- الگوی
سکونت.......................................................................................
2- جمعیت
.................................................................................................
3- خانوار
..................................................................................................
4- اقشار اجتماعی
.....................................................................................
5- گرایشهای
سکونت................................................................................
6- وجوه شرعی
........................................................................................
7- واحد
همسایگی......................................................................................
تناسب اقتصادی
1- اقتصاد
ساختمان...................................................................................
2- گروههای
درآمدی................................................................................
3- قیمت
زمین............................................................................................
4- هزینه های تأسیسات شهری
...............................................................
5- اقتصاد شهری
.....................................................................................
اقلیمی
.........................................................................................................
کالبدی
........................................................................................................
1- قواعد و مقررات
..................................................................................
2- مشخصات
زمین...................................................................................
3- قطعه بندی مناسب زمین
......................................................................
3-1- حرکت افقی
......................................................................................
3-2- حرکت عمودی
.................................................................................
جمع بندی
1- عوامل تأثیر گذار و تأثیر پذیر
.............................................................
2- ارتباط یاخته با عوامل کلان مؤثر بر نظام قطعه بندی
........................
3- تراکم ساختمانی
...................................................................................
4- مشخصات قطعات زمین
......................................................................
5- تراکم شهری
........................................................................................
6- توضیحات مربوط به جدول 2-5
.........................................................
7- روش اجرائی قطعه بندی
.....................................................................
8- بلند مرتبه سازی
..................................................................................
منابع............................................................................................................
در الگوی مسکن تک واحدی جدید، که بر ساختار اقتصادی و اجتماعی جدید جامعه
شهری مبتنی است، فرهنگ و ارزشها ، تحت تأثیر ارزشهای جدید تغییر یافته‌اند.
ارزشهای کمی (شمار اتاق ، هزینه تمام شده، نمای ساختمان، نوع گچ بری ، شکل
سالن پذیرایی) جای ارزشهای کیفی (محرمیت، احساس تعلق به محیط ، زیبایی) را
گرفته است.
قطعه زمین تفکیک شده + فرهنگ و شیوه زیست جدید + ارزشهای کمی مسکنمسکن تک
واحدی جدید
*پ-الگوی مشاعی (آپارتمان)*
آپارتمان نشینی یا مسکن در ارتفاع ، الگوی مسکن مشاعی که طی 50 سال اخیر از
اروپا وارد شده است. آپارتمان، ساخت چند خانه در یک قطعه زمین مشاعی است.
دو مقیاس آپارتمان سازی وجود دارد. یکی مقیاس کوچک، و آن احداث چند خانه در
یک قطعه زمین شهری کوچک، و دیگری بصورت ساختمانهای بلند و یا مجتمع سازی
است. در مجتمع های بزرگ، انتخاب قطعه زمین در مقیاس بزرگ صورت گرفته و فضای
سبز، و خدمات کافی متناسب با مصالح ساختمانی و زیربنا و نیاز ساکنان
پیش‌بینی می‌شود. در این نوع مجتمع‌ها، سازماندهی برای نوع و میزان
سرمایه‌گذاری، سطح تکنیک ساختمانی، مدیریت و نگهداری صورت می‌گیرد. و با
روشهای پیشرفته احداث می‌گردد.
الگوی مجتمع‌های آپارتمانی با مقیاس توسعه شهری، جمعیت و با ساختار کالبدی
شهر در ارتباط است. وجه مشاعی آن، کاربری وسیع زمین است. تفکیک زمین به
مقیاس بزرگ و به تناسب وسعت پروژه و در مقایسه با کلیه فضاهای خدمات شهری
مورد نیاز پیش‌بینی می‌گردد.
در مسکن آپارتمانی یا انبوه سازی، شیوه‌های زیست جمعی مطرح است که بنام
فرهنگ آپارتمان نشینی متداول گشته است.
قطعه زمین مشاعی + تکنولوژی ساخت در ارتفاع+ فرهنگ آپارتمان نشینی
آپارتمان (بلند مرتبه)
*2 **–**جمعیت: *
میزان جمعیت شهر عامل مهمی در شیوه تفکیک و بکارگیری زمین بشمار می‌رود.
زیرا افزایش جمعیت شهر از یک سو، کمبود اراضی شهر و بال رفتن قیمت آن موجب
شده، و از سوی دیگر به دلیل گسترش شهر، دسترسی‌ها و ارتباطات وسیع و پیچیده
را ضروری میسازد. کمبود زمین ساخت مسکن در ارتفاع را مطرح می‌نماید. گسترش
عمودی شهری پرجمعیت به منزله بالا رفتن تراکم، نحوه دسترسی ها و تسهیلات
زیربنائی واحدهای همسایگی و غیره است. در سال 1355، 68 درصد از ساختمانهای
ایجاد شده در تهران بیش از 3 طبقه بوده‌اند.
افزایش جمعیت شهر + کمبود زمین+ محدودیت توسعه گرایش به ارتفاع سازی +
تغییر شیوه تفکیک زمین + آپارتمان سازی
*3 -خانوار: *
الگوی مسکن، رابطه مستقیمی با ابعاد خانوار دارد. تغییر ابعاد خانوار در
گزینش نوع مسکن تأثیر دارد. از نظر انطباق خانوار با الگوی مسکن، خانوارهای
پرجمعیت با الگوی مسکن تک واحدی سنتی، خانوار کم جمعیت یا هسته‌ای با الگوی
مسکن تک واحدی جدید و آپارتمانی سازگاری دارند. در طول سالهای 1355 تا
1365، ابعاد خانوار شهری تغییرات چندانی نکرده است(7/4 تا 8/4 نفر) . اما
ابعاد خانوار روستائی افزایش داشته است.
ابعاد خانوار + فرهنگ زیست الگوی مسکن
*4- اقشار اجتماعی: *
تغییرات در قشربندی اجتماعی، تغییرات در عرصه‌های اجتماعی متنوعی را بوجود
می‌آورد. یک نوع گروه بندی اجتماعی بر اساس وضع معیشت است.
قشربندی خانوار بر اساس وضعیت شغلی رئیس خانوار در نحوه سکونت تأثیر دارد.
بر طبق آمارهای موجود، کارفرمایان در خانه‌های وسیع و مزد و حقوق بگیران در
خانه‌های کوچک زندگی می‌کنند. بخش دولتی بیشتر اجاره‌نشین‌اند.
تغییرات در قشربندی اجتماعی+ تغییرات در ساختار شغلی تغییرات در ساختار
شغلی تغییرات در الگوی مسکن
*5- گرایشهای سکونت: *
گرایشهای سکونت تابع عوامل فرهنگی، سلیقه‌ها و هنجارهای اجتماعی و توان
مالی خانوار هستند. از گرایشهای عمده خانوارهای شهری گزینش الگوی مسکن،
تمایل به سطح زیربنای بیشتر، کاربرد مصالح ساختمانی بهتر و زیباسازی را
می‌توان نام برد. خانوارهای آشنا با فرهنگ شهری، قابلیت سازگاری بیشتری با
الگوی تک واحدی جدید و آپارتمانی دارند.
سلیقه‌ها + ارزشهای فرهنگ شهری + امکانات گرایشهای سکونت
*6- وجوه شرعی مسکن: *
وجوه شرعی، همواره بر اشکال مسکن تأثیر می‌گذارند. از موارد تأثیر گذار
وجوه شرعی بر کاربری زمین و شکل سکونت می‌توان قبله، حق اشراف، حق‌گذار را
نام برد. ملاحظات تأثیر گذار وجوه شرعی بر کاربری زمین و شکل سکونت می‌توان
قبله، حق اشراف، حق‌گذار را نام برد. ملاحظات تأثیر وجوه شرعی بر مسکن.
مستلزم بررسی و شناخت دقیق و همه جانبه ابعاد احکام شرعی از یک سو، و
تحولات شهری از سوی دیگر و انطباق آنها با یکدیگر است.
احکام شرعی (قبله + حق اشراف+ حق گذر + مالکیت و تصرف محل سکونت) تأثیر بر
الگوی مسکن
*7- واحد همسایگی :*
هدف اساسی واحد همسایگی، تأمین و ایجاد شرایط زیست بهتر در مقابل شرایط
نامساعد زیست در شهر نشینی شتابان در کلان شهرها است. دیدگاههای اصلی واحد
همسایگی عبارتند از مصون داشتن واحد همسایگی از اثرات زیانبار وسائط نقلیه
و هدایت آنها به پیرامون واحد همسایگی، ایجاد تسهیلات و خدمات شهری، ایجاد
تعلق ساکنان به محله و واحد همسایگی، ایجاد مفهوم هویت به محله، کاربری
مناسب زمین متناسب با اهداف واحد همسایگی ، برنامه‌ریزی زمین و مسکن در
ابعاد بهینه، کاربرد دقیق ضوابط در طراحی کالبدی.
دیدگاههای اجتماعی و ارزشهای محیطی در واحد همسایگی با ویژگیهای شهرنشینی
سنتی ایران قابل مقایسه است.
بهینه کاربری زمین + بهینه طراحی کالبدی+ ابعاد انسانی واحد همسایگی
تغییرات در شیوه معیشت
تغییرات در شیوه زندگی
تغییرات در سنت سکونت
تغییرات در شکل سکونت
*تناسب اقتصادی: *
هرگونه تمایلی یا گرایش فردی و اجتماعی سکونت در نهایت می‌بایست در بازار
زمین حضور یافته، و در مقابله با قیمت آن سهمی برای خود بدست آورد. از سوی
دیگر قیمت زمین غیر از آماده سازی، از عوامل دیگری مانند کمیابی و مرغوبیت
مقررات شهرسازی تأثیر می‌‌پذیرد. در ایران دخالت دولت در نحوه عرضه زمینهای
شهری باعث شده بود که فاصله بسیار زیاد بین قیمت متوسط ارزان ترین زمین در
سال 54 با گران ترین آن در سال 65 از 44 برابر به 15 برابر کاهش یابد.
