بخشی از مطلب
پیشینه تاریخی سرزمین کهن ایران بیانگر پیشتازی و سرآمدی ایرانیان در ساخت
راه هاوتاسیسات بین راهی است واحداث کاروانسراهاو خدمات مربوطه گواه این
ادعا ستدر عصر حاضر با توجه به توسعه صنعت حمل ونقل بویژه حمل ونقل جاده ای
وگسترش فناوری ساخت وسایل نقلیه وتوسعه وتنوع راه های ارتباطی،موضوع ارائه
خدمات در طول راه ها به مسافران ورانندگان دچار دگرگونی اساسی شده وهمچنین
خدمات مورد نیاز آنان از نظر تنوع،کمیت وکیفیت نیز تغییر نموده استگسترش
چشمگیر حمل ونقل جاده ای در ایران و توسعه شبکه جاده ای کشور از یک طرف
وپراکندگی غیر اصولی وناکارآمدی مکان های خدمات رفاهی موجود در کنار جاده
ها موجب بروز مشکلات عدیده ای برای مسافران ورانندگان شده استسالیانه
میلیونها مسافر و صدها هزار وسیله نقلیه در شبکه راه های کشور رفت وآمد می
کنند،انبوه مسافران و رانندگان اتوبوس ها وکامیون ها به مکان هایی نیاز
دارند تا بتوانند از خدمات مورد نیاز در طول سفر استفاده کنندبدین منظور
طرح احداث واحدهایی که بتواند با رویکرد های علمی و کارشناسی نیازهای فوق
الذکر راپاسخ دهد بوجود آمد
تاریخچه خدمات بین راهی در ایران:
ایجاد راه وساختمان های بین راهی در سرزمین ایران پیشینه ای کهن
داردایرانیان در مسیر وفواصل معین،مکان ها واطراق گاه هایی ایجاد کرده
بودندکه محل توقف وآسایش مسافران وکاروان های تجاری وبازرگانی بوده است
منابع تاریخی حکایت از آن دارند که بنیانگذار احداث بناهای مذکور هخامنشیان
بوده اند در دوره اشکانیان ،همانند عهد هخامنشی توسعه راه ها و ایجاد
ایستگاه های بین راهی بویژه در مسیر تاریخی جاده ابریشم اهمیت فوق العاده
ای یافت در دوره اسلامی نیز عوامل متعددی در شکل یابی ،توسعه وگسترش
کاروانسراها دخالت داشته که اهم آنهاعوامل مذهبی ،نظامی واقتصادی است قرن
پنجم (ه-ق)عصر شکوفایی هنرهای اسلامی بویژه هنر معماری است بنیان گسترش
شبکه راه های تجاری واحداث کاروانسراهای متعدد در مسیر جاده ها و داخل
شهرها در این دوره بوده استدر دوره تیموری توسعه تجارت ،معماری و ایجاد
کاروانسراها شتاب بیشتری یافت ولی عصر طلایی ایجاد کاروانسراهای ایران
متعلق به دوره صفوی است که بقایای 999کاروانسرایی که در آن دوره ساخته شده
هنوز در کنار جاده ها ایران پابر جاست
قبل از پیدایش وسایط نقلیه موتوری مثل اتومبیل‌های مختلف، قطار، کشتی و
هواپیما که مسافر و بار را به سهولت حمل می‌نمایند، تجار مال‌التجاره‌های
خود را به وسیله‌ی چهارپایان مثل الاغ و قاطر و شتر و امثال آن حمل می
نمودند همچنین مسافرت‌ها و زیارت‌ها به وسیله‌ی همین چهار پایان انجام
می‌گرفت که مدت مدیدی طول می‌کشید تا مال‌التجاره‌ها یا مسافرین پس از
مشقات و زحمات زیاد به مقصد خود برسند بنابراین احتیاج فراوانی به
استراحتگاه بین راه داشتند تا خود و مرکبشان در آن محل کمی توقف نموده و
رفع خستگی نمایند و برای ادامه راه آماده شوند به همین مناسبت سلاطین قدیم
ایران به فکر ساختن کاروانسراهای مجهز میان شهرهای مهم تجاری یا اماکن
مقدسه زیارتی افتادند این کاروانسراها بهترین محل آسایش مسافران و حفظ
امنیت کالاهای آنها و همچنین محل ارتباط و اطلاع با شهرهای دیگر بوده‌اند
کاروانسراها حجرات متعددی جهت اسکان مسافر و طویله‌های مجهز برای مرکب‌های
آنان داشته است
کاروانسراها، مهمان‌خانه‌های بین راهی کشور ایران در طی قرون متمادی گذشته
بوده و سابقه آن به دوره هخامنشی یعنی بیش از دوهزار و پانصد سال قبل
می‌رسد در مسیر راه‌های مهم بین شهری، کاروانسراها به تناسب مسافتی که
کاروان در یک روز می‌توانسته طی کند، ساخته می‌شده است به‌دلیل خشکی نسبی
آب و هوا در بخش عمده‌ای از کشور ایران و دور بودن شهرها و آبادی‌ها از
یکدیگر، وجود نقاطی جهت استراحت و تهیه آذوقه در بین راه، امری حیاتی و
ضروری بوده و بدون وجود این ایستگاه‌ها، طی طریق و ارتباط بین مناطق مختلف
کشور غیرممکن بوده است
از آنجایی که در دوره پیش از اسلام، خصوصاً در زمان پادشاهی هخامنشی، وسعت
مملکت ایران بسیار زیاد بوده و کنترل این امپراطوری وسیع احتیاج به خطوط
ارتباطی منظم و مطمئن داشته، مورخین یونان باستان مانند «هرودت» و «گزنفون»
از وجود راه های امن و کاروانسراهای خوب در ایران خبر می‌دهند هرودت در
مورد راه‌های امپراطوری هخامنشی می‌نویسد: «واحد مقیاس راهها فرسنگ است و
به مسافت هر چهار فرسنگ منزلی تهیه شده موسوم به ایستگاه؛ در این منازل
مهمان‌خانه‌های خوب بر پا گردیده» در عصر حاضر با توجه به توسعه صنعت حمل
ونقل بویژه حمل ونقل جاده ای وگسترش فناوری ساخت وسایل نقلیه وتوسعه وتنوع
راه های ارتباطی،موضوع ارائه خدمات در طول راه ها به مسافران و رانندگان
دچار دگرگونی اساسی شده و همچنین خدمات مورد نیاز آنان از نظر تنوع،کمیت
وکیفیت نیز تغییر نموده استگسترش چشمگیر حمل ونقل جاده ای در ایران و توسعه
شبکه جاده ای کشور از یک طرف و پراکندگی غیر اصولی و ناکارآمدی مکان های
خدمات رفاهی موجود در کنار جاده ها موجب بروز مشکلات عدیده ای برای مسافران
ورانندگان شده استسالیانه میلیونها مسافر و صدها هزار وسیله نقلیه در شبکه
راه های کشور رفت وآمد می کنند،انبوه مسافران و رانندگان اتوبوس ها
وکامیون ها به مکان هایی نیاز دارند تا بتوانند از خدمات مورد نیاز در طول
سفر استفاده کنندبدین منظور طرح احداث واحدهایی که بتواند با رویکرد های
علمی و کارشناسی نیازهای فوق الذکر را پاسخ دهد بوجود آمد
چکیده:
هدف اصلی این مطالعات این است که طراح را در جهت یابی و رسیدن به نتیجه
مطلوب که برخورد صحیح و منطقی با نیازهای طرح است یاری دهد و راه حلهای
گوناگون و انعطاف پذیری را برای وی ایجاد نمایداین رساله با موضوعیت مجتمع
بین راهی، واقع شده در مسیر گرمسار به سمنان و بلعکس ،که با نگاهی به گذشته
و نیازهای مسافرین در سفر ، بهانه ای شد که در احیای کاروانسراها و
چاپارخانه ها به نیازهای امروزی انسانی و ماشینی ، مجموعه ی در منزلت
ایرانی طراحی شود که خود نماد معماری این مرز و بوم باشد
با توجه به موضوع طرح ( مجتمع بین راهی) این مطالعات به نه فصل طراحی
تقسیم می شود که هر کدام دارای موضوعات گوناگون میباشد و در این راستا
باتوجه به مسائل پژوهشی برای رساله کارشناسی معماری در مطالعاتی روند تحقیق
از اقلیم ,طبیعت و جغرافیا گرفته ,تا فرهنگی اجتمایی تاریخی و
سیاسی,اقتصادی و مبانی نظری را دربر گرفته است که به آنها پرداخته میشود
و....
فهرست مطالب:
فصل اول:
مقدمات اهداف و ضرورتهای طرح 1
1-1-مقدمات اهداف و ضرورتهای طرح 2
1-1-1-فرضیه یا مسئله اساسی و ضرورت اجرای آن: 2
1-2-اهداف پروژه: 2
1-2-1-هدف کلی: 2
1-2-2-اهداف کاربردی پروژه: 2
1-2-3-اهداف مورد نظر در احداث این مجتمع ها: 2
1-3-دلایل انتخاب موضوع 3
فصل دوم
معرفی طرح 4
2-1-معرفی طرح 5
2-1-1-بیان مسئله و سابقه طرح : 5
2-2-روش گردآوری اطلاعات: 5
2-3-سوابق مربوطه :5
فصل سوم:
شناخت موضوع و مبانی نظری 7
3-1-صنعت توریسم:8
3-1-1توریسم: 8
3-1-2-مفهوم واژه توریسم: 8
3-2-3-تعریف توریست : 8
3-2-ارکان صنعت توریسم :9
3-2-1-منابع طبیعی : 9
3-2-2-عوامل زیر بنای : 9
3-2-3-تجهیزات حمل و نقل : 10
3-2-4-منابع فرهنگی و روحیه میهمان نوازی : 10
3-3-طبقه بندی انواع توریسم : 10
3-4- جاذبه های توریستی ایران 11
3-4-1- جاذبه های طبیعی: 11
3- 4-2- جاذبه های فرهنگی و اجتماعی: 11
3-4- 3- جاذبه های زیارتی: 11
3-5-مفهوم اوقات فراغت:13
3-6- مفهوم تفریح: 13
3-6-1- طبقه بندی فعالیت های تفریحی:13
3-6-1-1-از نظر بعد مسافت:13
3-6-2-تعاریف اوقات فراغت:14
3-6-2-1-ریشه فراغت : 14
3-6-2-2-تعریف جامعه شناسان از اوقات فراغت:14
3-6-2-3-جهانگردی صادرات نامرئی خدمات و محصولات: 15
3-6-2-4- جهانگردی، صنعت بدون آلودگی:15
3-7- نگاهی به پیشینه جهانگردی و مهمان نوازی ایرانیان: 16
3-7-1-دوره عیلامیان: 16
3-7-2-دوره هخامنشیان: 16
3-7-3- دوره سلوکیان: 17
3-7-4-دوره ساسانیان: 17
3-7-5-دوره اسلامی: 18
3-7-6-دوران مغولان: 19
3-7-7- صفویان: 20
3-7-8- عصر قاجاریان: 22
3-7-9- جهانگردی نوین در ایران: 25
3-8-کاروانسرا 26
3-8-2-روند شکل گیری انواع مسافرخانه در ایران: 27
3-8-3-چاپارخانه:27
3-8-4- تاریخچه پیدایش کاروانسرا در ایران: 29
3-8 -5- سیر تحول کاروانسراها: 30
3-8-5-تقسیم بندی انواع کاروانسرا از لحاظ شکل هندسی: 33
3-8-5-1-کاروانسراهای مدور: 33
3-8-5-2-کاروانسراهای چند ضلعی : 34
3-8-5-4-کاروانسراهای دو ایوانی: 35
3-8-5-5-کاروانسرا با تالار ستون دار: 35
3-8-5-6-کاروانسرای چهار ایوانی :36
3-8-6-ویژگیهای کاروانسراها: 36
3-8-7-شکل کاروانسرا در اقلیم های مختلف ایران: 37
3-8-7-1- کاروانسرا در سواحل جنوبی دریای خزر:37
3-8-7-2-کاروانسرا ها در کرانه شمالی خلیج فارس و دریای عمان: 38
3-8-7-3-کاروانسرا در نواحی کوهستانی و مرتفع: 40
3-8-7-4-کاروانسرا در دشت های فلات مرکزی ایران: 42
3-8-8-ویژگی کاروانسراهای دوره زندیه و قاجاریه: 46
3-8-9-نمونه های ازکاروانسرا در گرمسار: 48
3-8-9-1-کاروانسرای قصر بهرام: 48
3-8-9-2- کاروانسرای عین الرشید:49
3-9-مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی: 50
3-9-1-ضرورت احداث مجتمع های خدماتی- رفاهی: 50
3-9-2-تعریف مجتمع های خدماتی- رفاهی: 50
3-9-3-اهداف مورد نظر در احداث مجتمع های خدماتی- رفاهی: 50
3-9-4-وضعیت واحدهای خدمات بین راهی قبل از احداث مجتمع ها: 51
3-9-5- مزایای احداث مجتمع های خدماتی- رفاهی در راه های کشور: 52
3-9-5-1- اشتغال زایی: 52
3-9-5-2-بهبود وضعیت ارائه خدمات به رانندگان ترانزیت: 52
3-9-5-3-ارتقاء ایمنی و ترافیک: 53
3-9-5-4-مجتمع های خدماتی- رفاهی نمادی از جلوه های معماری زیبا در حاشیه راهها: 53
3-9-5-5-نقش مجتمع ها برای رفاه گردشگران داخلی و خارجی: 53
3-9-6-انواع مجتمع های خدماتی- رفاهی: 54
3-9-6-1-مجتمع های خدماتی- رفاهی درجه سه: 54
3-9-6-2-مجتمع های خدماتی- رفاهی درجه دو: 54
3-9-6-3-مجتمع های خدماتی- رفاهی درجه یک: 54
3-9-7-معیارهای موثر بر مکان یابی مجتمع های خدماتی – رفاهی: 55
3-9-7-1-محورهای ارتباطی:55
3-9-7-2-عوامل محیطی: 55
3-9-7-3-عوامل اجتماعی- فرهنگی: 55
3-9-7-4-عوامل اقتصادی: 56
3-9-7-5-عوامل کالبدی:56
3-9-7-6-فاصله و زمان: 56
3-9-7-7-آستانه خستگی سفر: 57
3-9-7-8-آستانه روانی سفر:57
3-9-7-9-نیازهای وسیله نقلیه: 57
3-9-8-متل یا مجتمع های توریستی بین راهی: 59
3-9-8- انواع متل ها: 59
فصل چهارم
بررسی محیط پیرامونی استان سمنان وشهر گرمسار(موقعیت جغرافیایی، تاریخی، اقلیم، تنظیم شرایط محیطی، راهکارهای طراحی و) 60
4-1-بررسی استان سمنان: 61
4-1-1-موقعیت جغرافیایى و تقسیمات سیاسى استان: 61
4-1-2- پیشینه تاریخی 61
4-1-3- جغرافیای طبیعی و اقلیم استان 63
4-1-4- بادهاى مهم استان65
4-2- شهر گرمسار 65
4-3- تنظیم شرایط محیطی: 66
4-3-1- اقلیم گرم و خشک : 66
4-3-2- مشخصات اقلیمی گرمسار :66
4-3-3- ویژگی های معماری بومی ( تیپولوژی معماری) در مناطق گرم و خشک ایران : 66
4-3-3- 1-بافت شهری : 67
4-3-3- 2-گذرها و معابر : 67
4-3-3- 3-پلان ها و نقشه ها : 67
4-3-3- 4-تعداد و مساحت بازشوها : 67
4-3-3- 5-مصالح بدنه ی دیوار : 67
4-3-3- 6-سطوح و نماها : 67
4-3-3- 7-پوشش بام :67
4-3-3- 8-حیاط مرکزی: 68
4-3-3- 9-بادگیر: 68
4-3-3- 10-محیط ساختمانی :68
4-3-3- 11-بام ها : 69
4-3-3- 12-دیوارها : 69
4-3-3- 13-گشودگی های نورگیری : 70
4-3-4-راهکارهای طراحی:70
فصل پنجم
برنامه فیزیکی، ضوابط و مقراتواستانداردهای طرح 73
5-1- ارائه ابعاد و استاندارها: 74
5-1-1- معرفی فضاها به لحاظ عملکرد: 74
5-1-1-1- رستوران: 74
5-2- متل: 76
5-2-1-مکان و موقعیت متلها: 76
5-2-2-فاصله ساختمان از جاده: 76
5-2-3-اندازه: 76
5-2-4-تیپولوژی ها: 76
5-2-5-ویژگیهای متل( محل مناسب قرارگیری، کاربریها و استانداردها): 77
5-3- پارکینگ:78
5-4- پمپ بنزین: 79
5-5 -سرویس های بهداشتی: 80
5-6-مسجد: 81
5-6-1-مسجد در معماری از ابتدا تا کنون: 81
5-6-2-گونه شناسی مسجد: 83
5-6-2-مسجد یا شبستان ستون دار: 84
5-6-3-مسجد با شبستان ایوان دار:85
5-6-4-مساجد با شبستان ایوان دار و گنبدخانه: 86
5-6-5-مساجد با گنبد خانه میانی:86
5-6-6-آرایه ها و تزئینات: 87
5-6-7-برنامه ریزی فیزیکی: 88
5-6-8-قبله: 88
5-6-9-عناصر شاخص عملکرد مذهبی:89
5-6-10-پوشش درونی و پوشش بیرونی گنبد 90
5-6-11-فضاهای عملکردی مسجد:90
5-6-12-احکام شرعی درباره ساختمان مسجد: 94
5-6-13-توصیه های کاربردی: 98
5-6-14-مبانی نظری: 99
5-7-جدول برنامه فیزیکی: 100
5-7-1-خصوصیات فضا ها: 106
فصل ششم
بررسی نمونه های داخلی و خارجی 107
6-1-نمونه های داخلی: 108
6-1-1-مجتمع خدماتی – رفاهی مهتاب : 108
6-1-2-مجتمع خدماتی – رفاهی مارال ستاره : 111
6-2-نمو نه های خارجی:113
6-2-1-مجتمع های خدماتی- رفاهی بین راهی در ترکیه:113
6-2-2-مجتمع های خدماتی- رفاهی بین راهی در آلمان: 114
فصل هفتم
تاسیسات 117
7-1- مقدمه: 118
7-2 تاسیسات: 118
7-2-1- پیشنهادات تاسیسات: 119
7-2-2- میزان صدا و ارتعاشات:119
7-2-3- عوامل تعیین کننده در انتخاب سیستمهای تاسیساتی: 120
7-2-4- انواع سیستمهای حرارتی و برودتی: 120
7-2-6-بررسی سیستمهای مرکزی تولید انرژی حرارتی و برودتی: 123
7-2-6-1سیستمهای مرکزی تولید انرژی: 123
7-2-6-1-1دستگاههای تولید انرژی حرارتی: 124
7-2-6-1-2دستگاههای تولید انرژی برودتی: 124
7-2-7روشنایی محوطه و نمای ساختمان:125
7-2-8-بررسی تاسیسات فاضلاب و آب باران 125
7-2-8-1-شبکه های جمع آوری فاضلاب 125
7-2-8-2-جمع آوری آب باران ساختمان 126
7-2-8-3روشهای دفع فاضلاب و آب باران ساختمان126
فصل هشتم
سازه128
8-1مقدمه 129
8-2بررسی بارهای وارده 130
8-3مزایای سیستم باربر بتن آرمه 130
8-4سقف تیرچه بلوک بتنی131
8-5سقف دال بتن آرمه131
فصل نهم
معرفی و تحلیل سایت132
9-1-معرفی سایت 133
9-2- تحلیل سایت 135
9-2-1-دسترسی به سایت 135
9-2-2-دید و منظر 135
9-2-3-آلودگی صوتی 136
9-2-4-جهت تابش 136
9-2-5-جهت باد 136
9-2-6- شیب زمین136
فصل دهم:
روند طراحی 137
منابع و ماخذ149
